Premenstrueel syndroom (PMS)

Wat is premenstrueel syndroom (PMS)?

Als je Premenstrueel syndroom (PMS) hebt, dan heb je last van lichamelijke en/of geestelijke klachten. Bijna alle vrouwen merken vlak voor hun ongesteldheid dat er sprake is van gevoelige borsten, hoofdpijn of stemmingswisselingen. Dit is een normaal verschijnsel.

Als de klachten zo ernstig zijn dat ze je hinderen in je dagelijks leven, kun je PMS hebben. De klachten beginnen dan in de weken voor je menstruatie en verdwijnen als je ongesteld wordt. Je moet daarna minstens een week geen klachten hebben.

Bij PMS komen veel verschillende klachten voor. De meest voorkomende staan hier onder.

Welke soorten klachten horen bij PMS?

Er zijn veel verschillende klachten die voorkomen bij PMS. De meest voorkomende klachten zijn

Lichamelijk klachten PMS

• opgeblazen gevoel
• pijnlijke en gespannen borsten
• vocht vasthouden (bijvoorbeeld in handen en voeten)

Geestelijke klachten PMS

• prikkelbaarheid
• stemmingswisselingen
• vermoeidheid of gebrek aan energie

Bij wie en hoe vaak komt het voor?

PMS ontstaat vaak na het krijgen van kinderen. Bij jongere vrouwen komt PMS minder vaak voor. Ongeveer 5% van de vrouwen tussen de 15 en 45 jaar heeft last van PMS. Je hebt meer kans op PMS als het in je familie voorkomt. De klachten kunnen toenemen als je ouder wordt. Na de overgang verdwijnen de klachten.

Heb ik PMS?

• Geen bloedonderzoek

Er bestaat geen laboratoriumtest om aan te tonen of je PMS hebt. Vrouwen met PMS hebben niet meer, minder, of andere hormonen in hun bloed dan vrouwen zonder klachten. Hormoononderzoek is dan ook niet zinvol.

• Wel klachtenkaart

Het belangrijkste kenmerk van PMS is dat de klachten samenhangen met de menstruatiecyclus. Als je twee maanden een dagboek bijhoudt, is er mogelijk een patroon te zien. Je schrijft per dag op van welke klachten je last hebt. Je vult ook in wanneer je ongesteld bent. Samen met je arts kun je dan zien of je PMS hebt. Je kunt onderstaande klachtenkaart gebruiken.

Klik hier voor een Wordbestand van de PMS klachtenkaart.

• Hele maand klachten

Als je niet minstens een week klachtenvrij bent, heb je geen PMS. Als je de hele maand bijna elke dag wel psychische klachten hebt, is het verstandig om contact met je huisarts op te nemen.

• Andere lichamelijke problemen

Er zijn ook lichamelijke aandoeningen die kunnen verergeren voorafgaand aan de menstruatie, zoals epilepsie, migraine, diabetes, astma en allergieën. Het hormoon progesteron kan ook invloed hebben op deze aandoeningen.

• Cyclisch pijn

Ernstige pijn voorafgaand aan de menstruatie en tijdens de menstruatie is geen kenmerk van PMS. Het zijn wel klachten die je met je huisarts of gynaecoloog kunt bespreken.

Wat zijn de oorzaken van PMS?

Waarom heeft de ene vrouw wel veel klachten en de ander niet? Dat is nog niet goed bekend. Bij PMS ontstaan de klachten na de eisprong. De eisprong vindt ongeveer twee weken voor de menstruatie plaats. In deze periode maakt het lichaam het hormoon progesteron aan.

Dit hormoon speelt een rol bij PMS. Het is niet zo dat vrouwen met PMS meer progesteron aanmaken. Ze zijn er wel gevoeliger voor. Een deel van de lichamelijke klachten zijn een gevolg van toename aan progesteron, zoals vocht vasthouden, gespannen borsten en een opgezette buik. Ook zijn de hersenen van vrouwen met PMS vaak gevoeliger voor progesteron en voor stoffen die op progesteron lijken en die bijvoorbeeld in de pil zitten.

Welke behandelingen zijn er mogelijk voor PMS?

Er zijn een aantal behandelingen mogelijk wanneer je last hebt van PMS. Allereerst kun je je leefpatroon wijzigen. Ten tweede bestaan er behandelingen met medicijnen. En ten slotte is in sommige gevallen een operatie een uitkomst.

Wat kun je zelf doen?

Bij veel vrouwen verminderen de klachten door aanpassing van hun dagelijkse doen en laten. Een gezonde leefstijl helpt.

• Beweeg regelmatig

Regelmatig bewegen helpt om je beter te voelen. Probeer een paar keer per week te bewegen of te sporten.

• Eet gezond

Gezond eten helpt. Probeer minder suiker te gebruiken in de periode van je klachten. Laat alcohol of cafeïne (koffie, thee, cola) staan als je klachten hebt.

• Kijk vooruit

Het helpt als je rekening houdt met de klachten. Schrijf dagelijks je klachten op waarvan je denkt dat ze bij PMS horen. Kijk hoe lang voor de ongesteldheid de klachten ontstaan en noteer de datum van je ongesteldheid. Zo kun je voorspellen wanneer je de meeste last hebt van welke klachten. Dan kun je erop voorbereid zijn. Hou dan rekening met deze moeilijke dagen bij je dagelijkse doen en laten. Zoek naar een balans tussen activiteit en rust in deze periode en luister naar je lichaam.

• Praat over je gevoelens met je familie, vrienden of partner

Praat erover met je familie, vrienden of partner. Als zij je begrijpen, heb je misschien minder last van je klachten. Mogelijk helpt een gesprek met een psycholoog of maatschappelijk werker om samen te kijken hoe je het beste kunt omgaan met de klachten. Sommige vrouwen vinden het prettig om hun ervaring te delen met andere vrouwen die ook PMS hebben.

Behandeling met medicijnen?

Als het veranderen van je leefpatroon niet voldoende helpt, dan kun je voor medicijnen kiezen. Dit kunnen medicijnen zijn die de hormonen beïnvloeden. Je kunt ook medicijnen gebruiken die het serotoninegehalte in de hersenen beïnvloeden, dit zijn antidepressiva.

• Anticonceptiepil

In een normale cyclus maakt je lichaam eerst alleen oestrogeen. Na de eisprong komt er progesteron bij. De pil bevat beide: oestrogeen en op progesteron lijkende stoffen. Je kunt de pil ook doorslikken. Dan zijn er geen hormoonwisselingen meer.

Sommige vrouwen reageren goed op de pil, maar anderen niet. Het voordeel is dat je minder hormoonwisselingen hebt met de pil. Het nadeel is dat de pil een op progesteron gelijkende stof bevat en als je daar gevoelig voor bent, kan dit je stemming negatief beïnvloeden.

• Pil met drospirenon

Er is ook nog een pil met een hormoon dat drospirenon heet. Dit hormoon werkt gedeeltelijk als progesteron, maar in plaats van dat je meer vocht vasthoudt, raak je meestal vocht kwijt. De stopweek is korter, vier dagen. Als je veel last hebt van lichamelijke PMS-klachten, zoals vocht vasthouden, opgeblazen gevoel, gespannen borsten, kan deze pil helpen. Onderzoek heeft dat ook aangetoond. Deze pil verhoogt wel het risico op trombose.

• LHRH agonisten

LHRH agonisten zijn medicijnen die de werking van de eierstokken remmen, waardoor je geen oestrogeen en progesteron meer aanmaakt Vaak gebeurt dit met een injectie die 1 tot 3 maanden werkt. Je maakt geen oestrogeen en progesteron meer. Je komt tijdelijk in een situatie die te vergelijken is met de overgang. Je wordt dan niet meer ongesteld. Als je PMS hebt, zijn de klachten met deze medicijnen over.

Het nadeel is dat je andere klachten kunt krijgen, zoals opvliegers, nachtzweten, misselijkheid en hoofdpijn. Daarnaast is het meestal niet verstandig deze medicijnen langdurig te gebruiken, omdat dit risico’s geeft voor je gezondheid. Je kunt de overgangsklachten onderdrukken met een lage dosis vrouwelijke hormonen, maar dan kun je ook weer last krijgen van PMS-klachten.

• Antidepressiva

Er zijn medicijnen die ervoor zorgen dat de hersencellen minder gevoelig worden voor natuurlijke hormoonwisselingen. Ze beïnvloeden het serotoninegehalte in de hersenen. Ze worden SSRI’s (selectieve serotine re-uptake remmers) genoemd. Het zijn antidepressiva. Bij PMS werken deze medicijnen ook als je ze gebruikt in de periode dat je last hebt. Dus in de week voordat je ongesteld wordt. Bijwerkingen komen vaak voor. Meestal gaan ze na een paar weken wel over. Het meest voorkomend zijn slapeloosheid, duizeligheid, moeheid, hoofdpijn, droge mond, misselijkheid, diarree en verminderd zin in vrijen en/of problemen met orgasme. Als je veel problemen met PMS hebt, kun je kijken hoe je op antidepressiva reageert. Uitgebreid onderzoek laat zien dat veel vrouwen met PMS zich beter voelen met deze antidepressiva. Er zijn maar weinig gynaecologen die veel ervaring met deze medicijnen hebben.

• Andere medicijnen

Er zijn vele andere medicijnen voor PMS, zoals vitamine B6, homeopathische en natuurgeneesmiddelen. Tot dusver blijken deze middelen helaas niet beter te werken dan een placebo.

Een operatie?

Veel vrouwen met ernstige PMS vragen de gynaecoloog hun baarmoeder en eierstokken weg te halen. Niet meer ongesteld en geen hormonen meer. Eindelijk emotioneel stabiel.

• Baarmoeder

Alleen de baarmoeder verwijderen, is voor PMS niet zinvol. De ongesteldheid blijft weliswaar weg, maar de hormonale cyclus blijft. De eierstokken blijven na de eisprong progesteron maken en de PMS-klachten blijven komen.

• Eierstokken

Het verwijderen van de eierstokken is wel effectief. Je komt dan in de overgang. Het probleem is echter dat dit vaak overgangsklachten geeft. Als je jong in de overgang komt, is dit nadelig voor je gezondheid. Je hebt meer kans op hart- en vaatziekten. Je moet maatregelen nemen vanwege een verhoogd risico op botbreuken op oudere leeftijd. Je huid veroudert eerder. Je kunt wel een lage dosis hormonen gebruiken om deze effecten op te vangen. Maar mogelijk krijg je dan weer last van PMS.

Heb je heel ernstige PMS, helpen andere maatregelen niet en overweeg je toch deze stap? Dan zal je gynaecoloog je aanraden eerst een LHRH-agonist te gebruiken. Zo boots je de situatie na die zal ontstaan als je eierstokken zijn verwijderd. Als deze ervaring positief uitvalt, is het nog steeds een grote stap.

Alles op een rij

• Bij het premenstrueel syndroom (PMS) heb je last van geestelijke en lichamelijke klachten voorafgaand aan je menstruatie.
• Ongeveer 5% van alle vrouwen hebben in hun vruchtbare periode last van PMS.
• Met een klachtenkalender die je gedurende twee maanden bijhoudt, kun je erachter komen of je PMS hebt.
• Er is geen eenvoudige behandeling voor PMS. Rekening houden met de klachten, begrip vragen van de omgeving, helpt veel vrouwen voldoende. Ook een gezonde leefstijl geeft vaak verbetering.
• Er zijn verschillende behandelingen met medicijnen mogelijk. Deze medicijnen hebben vaak bijwerkingen. Er zijn vrouwen die baat hebben van de pil, maar vaak werkt de pil ook niet. Het onderdrukken van hormonen met een LHRH-agonist is heel effectief, maar veel vrouwen krijgen overgangsklachten. Daarnaast heeft langdurig gebruik van dit middel gevolgen voor de gezondheid. Er zijn veel vrouwen die baat hebben bij een antidepressivum in de periode van de klachten. Maar ook bij deze medicijnen moet je steeds een zorgvuldige afweging maken tussen afname van de kwaal en de mogelijke bijwerkingen. Veel gynaecologen hebben onvoldoende ervaring met het voorschrijven van antidepressiva.
• Het verwijderen van de baarmoeder is niet effectief. Het verwijderen van de eierstokken helpt wel. Maar als je jong in de overgang komt, krijg je eerder ernstige ouderdomsklachten. Dit maakt dat deze operatie zelden of nooit gedaan wordt voor PMS omdat het middel dan meestal erger is dan de kwaal.

Verantwoording

Deze tekst is gemaakt door de Commissie Patiëntencommunicatie van de NVOG.

Deze tekst voldoet aan de richtlijn Premenstrueel syndroom.

Publicatiejaar: 2018