Informatie voor vrouwen die een sterilisatie overwegen

Als je zeker bent dat je geen kinderen (meer) wilt krijgen, kun je een sterilisatie ondergaan. Om duidelijk te maken wat dit betekent, is het belangrijk dat je de functie weet van de baarmoeder, eileiders en eierstokken. Deze organen staan met elkaar in verbinding. Eierstokken maken eicellen aan en maken vrouwelijke hormonen. Wanneer de eierstokken een eicel hebben gemaakt, dat wordt ook wel het rijpen van een eicel genoemd, vindt de zogeheten eisprong plaats. Op dat moment kan er bevruchting plaatsvinden. Bij een bevruchting komen de zaadcellen via de vagina binnen en reizen deze via de baarmoeder naar de eileiders. Eileiders zijn de verbinding tussen de baarmoeder en de eicel. Zaadcellen bereiken dus via de eileiders de eicel. Wanneer de zaadcel doordringt tot de eicel vindt er bevruchting plaats. Daarna wordt de eicel via de eileiders naar de baarmoeder getransporteerd en ben je zwanger.

Bij een sterilisatie wordt dit proces doorbroken. De gynaecoloog sluit namelijk allebei de eileiders af. Doordat de eileiders af zijn gesloten na een sterilisatie kunnen zaadcellen de eicel niet meer bereiken. Hierdoor kan de eicel niet meer worden bevrucht en kun je dus niet zwanger worden. De eierstokken blijven echter nog steeds hun werk doen en maken dus nog steeds eicellen en vrouwelijke hormonen aan. Deze eicellen kunnen nu alleen niet meer door de eileider. Daardoor komen de eicellen in de buikholte terecht. Je lichaam ruimt deze eicellen uit zichzelf op.

Er zijn verschillende manieren waarop een sterilisatie kan worden uitgevoerd. Een sterilisatie kan zowel bij mannen als bij vrouwen worden uitgevoerd.

Laparoscopische sterilisatie

Bij een laparoscopische sterilisatie sluit de gynaecoloog de eileiders af met ringetjes (Falope-ringen) of met clips (Filshie-clips). Via een sneetje in de buik gaat de gynaecoloog met een camera de buik in om de baarmoeder, eierstokken en eileiders goed te zien. Via een sneetje boven de schaamstreek plaatst de gynaecoloog de clips/ringen over beide eileiders. De eileiders zijn direct volledig afgesloten en daarmee is de sterilisatie onmiddellijk betrouwbaar.
De operatie vindt plaats op een operatiekamer tijdens de dagbehandeling. De ingreep zelf duurt ongeveer een half uur. Tijdens deze operatie ben je onder narcose.

Sterilisatie bij mannen

Mannen kunnen ook worden gesteriliseerd. Bij mannen is dit een kleine ingreep die plaatsvindt onder plaatselijke verdoving. De uroloog bindt de zaadleiders af en knipt ze door. Ook bij mannen is dit een definitieve vorm van anticonceptie. Als je spijt hebt van je sterilisatie is een hersteloperatie mogelijk, maar dit is niet eenvoudig en werkt niet altijd. Zo’n 40% van de vrouwen wordt binnen een jaar zwanger als hun partner een hersteloperatie krijgt.

Verwijderen eileiders

Soms overweegt de arts ook om de eileiders volledig te verwijderen. Dit is geen standaardbehandeling. Dit gebeurt via een kijkbuisoperatie (laparoscopie). De arts kan dit overwegen als het plaatsen van de clips of ringen niet lukt of als de eileiders er anders uitzien.

• Wanneer je gesteriliseerd bent, hoef je geen andere anticonceptiemiddelen meer te gebruiken
• Je gebruikt geen hormonen om bevruchting tegen te gaan, zoals bij veel andere anticonceptiemiddelen. Tegelijkertijd blijft je eigen hormoonspiegel in balans doordat je eierstokken blijven werken als normaal
• De betrouwbaarheid van een sterilisatie als anticonceptiemiddel is groot en daarmee is de kans op een zwangerschap erg klein

• Omdat je een operatie ondergaat, bestaat er een kans op complicaties tijdens en na de ingreep
• Het is erg moeilijk en in vele gevallen zelfs niet mogelijk om een sterilisatie ongedaan te maken. Een sterilisatie wordt daarom ook een definitieve vorm van anticonceptie genoemd. Je moet dus erg zeker van je zaak zijn, wil je een sterilisatie ondergaan
• Een sterilisatie zit niet in het basispakket van je zorgverzekering. Je hebt een aanvullende verzekering nodig
• Net als bij alle andere vormen van anticonceptie blijft er een kleine kans bestaan dat je toch zwanger wordt

Al wordt een sterilisatie een definitieve vorm van anticonceptie genoemd, bestaat er toch een kleine kans op een zwangerschap. Dit verschilt per sterilisatiemethode. De kans op een zwangerschap wordt per anticonceptiemethode berekend. Bij veel anticonceptiemiddelen wordt dit berekend per jaar van het gebruiken van het middel.
Bij de pil worden 3 per 1.000 vrouwen zwanger bij één jaar gebruik van de pil. Mits je geen pillen vergeet. Bij het koperspiraaltje wordt 1 op de 1.000 vrouwen per jaar zwanger. Bij het hormoonspiraaltje worden 1 tot 2 vrouwen per 1.000 vrouwen per jaar zwanger. Bij een sterilisatie wordt de kans op een zwangerschap berekend gedurende het hele leven van een vrouw, in plaats van per jaar. Hierdoor is de kans op een zwangerschap van andere anticonceptiemiddelen ten opzichte van een sterilisatie niet gemakkelijk te vergelijken.

Kans op zwangerschap na hysteroscopische sterilisatie

Na een hysteroscopische sterilisatie worden 0 tot 4 per 1.000 vrouwen zwanger. Dit betekent dat in een groep van 1.000 vrouwen die een dergelijke sterilisatie hebben gehad er 0 tot 4 vrouwen daarna zwanger worden in de loop van hun leven. In de meeste gevallen komt dit doordat het veertje dat  bij de sterilisatie is geplaatst, verkeerd zit. Er kunnen verschillende dingen verkeerd zijn gegaan met het veertje. Het veertje kan op de verkeerde plaats zitten na plaatsing. Het veertje kan zijn verschoven en gedeeltelijk buiten de eileider zijn gekomen. Er kan daardoor een gaatje in de baarmoeder komen. Dit gaatje kan leiden tot een bloeding en littekenvorming. In deze gevallen zit het veertje verkeerd, waardoor de eileider niet volledig is afgesloten. Dit kan ertoe leiden dat je alsnog zwanger kan worden.

Kans op zwangerschap na laparoscopische sterilisatie

Na een laparoscopische sterilisatie worden 2 tot 5 per 1.000 vrouwen zwanger. Dit betekent dat in een groep van 1.000 vrouwen die een laparoscopische sterilisatie hebben ondergaan er 2 tot 5 vrouwen daarna zwanger worden in de loop van hun leven. De redenen hiervoor zijn verschillend. Het ringetje/clip dat bij een laparoscopische sterilisatie wordt geplaatst, kan van de eileider afglijden, zelfs als deze aanvankelijk goed is geplaatst. Ook kunnen de eileiders weer aan elkaar groeien waardoor er opnieuw een doorgang ontstaat voor de zaadcellen. Dit kan ertoe leiden dat je alsnog zwanger kan worden.

Kans op zwangerschap na sterilisatie bij de man

Wanneer de man wordt gesteriliseerd, bestaat er een zeer kleine kans dat de vrouw alsnog zwanger wordt. Per 1.000 vrouwen wiens partner is gesteriliseerd, worden 0,5 tot 1 vrouw toch zwanger gedurende hun leven.

Een sterilisatie is een definitieve keuze. Vrouwen die een sterilisatie ondergaan, zijn er zeker van dat zij geen kinderwens (meer) hebben. Toch komt het voor dat sommige vrouwen en/of hun partners spijt krijgen van hun beslissing. In de meeste gevallen krijgen vrouwen spijt omdat ze in een nieuwe relatie toch een kinderwens blijken te hebben. Het percentage vrouwen dat spijt krijgt van hun sterilisatie is 6%. Hoe jonger je bent ten tijde van de sterilisatie, hoe groter de kans is dat je spijt krijgt. Verder blijkt dat vrouwen die alleenstaand waren en nog geen kinderen hadden ten tijde van de sterilisatie een grotere kans hebben om spijt te krijgen.
Om het risico zo klein mogelijk te maken dat je spijt krijgt van je beslissing wordt er geadviseerd om heel goed na te denken voor je een sterilisatie ondergaat. Kies niet voor een sterilisatie als je in een emotioneel roerige tijd zit. Denk hierbij aan relatieproblemen of problemen bij een zwangerschap, bijvoorbeeld na een miskraam of abortus. Dit zijn problemen waar veel emoties bij komen kijken en dit kan je beoordelingsvermogen beïnvloeden. Als je sterilisatie een emotionele keuze is, heb je later een grotere kans dat je spijt krijgt.

Spijt na een hysteroscopische sterilisatie

Een hysteroscopische sterilisatie is onomkeerbaar. De veertjes die bij een dergelijke sterilisatie worden geplaatst, sluiten de eileiders volledig af. Wanneer de eileiders af zijn gesloten, kan dit niet meer teruggedraaid worden. Het is niet mogelijk een nieuwe doorgang te maken. Als je spijt hebt van je sterilisatie en toch een kinderwens hebt, heb je alleen nog de mogelijkheid van IVF om zwanger te worden.
IVF (In-vitrofertilisatie) houdt in dat je via een reageerbuis wordt bevrucht in plaats van via geslachtsgemeenschap. Hierbij wordt de eicel van de vrouw buiten het lichaam, dus in de reageerbuis, bevrucht met een zaadcel. Daarna wordt deze bevruchte eicel rechtstreeks in de baarmoeder geplaatst. De kans op een zwangerschap bij drie behandelingen van IVF is gemiddeld zo’n 50%.
Er is nog niet bekend of de veertjes van een sterilisatie risico’s met zich meebrengen tijdens een zwangerschap. Hier zijn nog geen onderzoeken naar gedaan.

Spijt na een laparoscopische sterilisatie

Het is mogelijk om een laparoscopische sterilisatie ongedaan te maken. Wanneer je spijt hebt van je sterilisatie en toch een kinderwens hebt, kan er worden geprobeerd je eileiders te herstellen. Dit kan door een kijkoperatie waarbij de ringetjes/clips worden verwijderd. Als je eileiders ook zijn dicht gebrand bij je sterilisatie, is de kans op een succesvolle operatie kleiner. Een hersteloperatie na een sterilisatie is duur en wordt niet vergoed door de verzekering.
Na een succesvolle hersteloperatie heb je 40 tot 85% kans op een zwangerschap. Wel heb je een hoger risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap na een hersteloperatie. Van de vrouwen die een hersteloperatie hebben ondergaan en zwanger worden, krijgt 2% een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Naast de natuurlijke methode van zwanger worden, kun je ook kiezen voor een IVF- behandeling.
IVF (In-vitrofertilisatie) houdt in dat je via een reageerbuis wordt bevrucht in plaats van via geslachtsgemeenschap. Hierbij wordt de eicel van de vrouw buiten het lichaam, dus in de reageerbuis, bevrucht met een zaadcel. Daarna wordt deze bevruchte eicel rechtstreeks in de baarmoeder geplaatst. De kans op een zwangerschap bij drie behandelingen van IVF is gemiddeld zo’n 50%.

In de onderstaande tabel is kort een vergelijking gemaakt tussen een hysteroscopische en laparoscopische sterilisatie. Hierin zie je de belangrijkste elementen die deze ingrepen kenmerken. Het verschilt per vrouw welke sterilisatiemethode het beste past. Als je overgewicht hebt, eerder een darmoperatie of buikinfecties hebt gehad of andere gezondheidsproblemen hebt, wordt de hysteroscopische sterilisatie aangeraden. Wanneer je een pijnsyndroom, nikkelallergie of vleesbomen (ook wel myomen genoemd) hebt, dan wordt een laparoscopische sterilisatie aangeraden. Bedenk goed welke zaken voor jou belangrijk zijn bij het ondergaan van een sterilisatie en laat je informeren door je gynaecoloog.

Deze tekst is gemaakt door de Commissie Patiëntencommunicatie van de NVOG. Zij kregen hulp en goedkeuring van de NVOG-werkgroep Gynaecologische Endoscopie.

Deze tekst voldoet aan de richtlijn Sterilisatie van de vrouw.

Publicatiejaar: 2018