Bevolkingsonderzoek / HPV / Uitstrijkje

Met het bevolkingsonderzoek (BVO) baarmoederhalskanker wordt onderzocht of vrouwen van 30-60 jaar risico hebben op baarmoederhalskanker. Door vroeg onderzoek te doen kun je baarmoederhalskanker voorkomen. Elk jaar krijgen 900 mensen tòch de diagnose en overlijden ongeveer 200 vrouwen.

Baarmoederhalskanker komt door besmetting met het HPV-virus, humaan papilloma virus. In zeldzame gevallen (0.5%) kan baarmoederhalskanker andere oorzaken hebben dan het HPV-virus. Deze oorzaken worden binnen het bevolkingsonderzoek niet onderzocht. 

HPV komt veel voor en bijna iedereen krijgt het een keer in het leven. Bijna altijd ruimt het lichaam het virus vanzelf op binnen ongeveer 2 jaar. Soms lukt dit niet. Onder andere vrouwen die roken hebben vaak meer moeite om het virus op te ruimen. Hoe langer het virus aanwezig en actief is, hoe meer schade het kan doen aan de cellen van de baarmoedermond. Veranderde cellen kunnen veranderen in een voorstadium van baarmoederhalskanker. Dit is nog géén kanker en is vaak goed te behandelen. Door te behandelen kun je baarmoederhalskanker voorkomen. 

Als je 30 wordt krijg je je eerste uitnodiging om mee te doen met het bevolkingsonderzoek. Er wordt dan gekeken of je HPV hebt. Dit kun je doen met een zelftest of met een uitstrijkje bij de huisarts. De afspraak bij de huisarts moet je zelf maken. Meedoen aan het bevolkingsonderzoek is gratis.

De zelftest kun je aanvragen via: mijn.bevolkingsonderzoeknederland.nl/ Deze krijg je dan thuis gestuurd. Er zit een gebruiksaanwijzing bij waarin je kan lezen hoe je de zelftest moet gebruiken. Je kunt ook bellen naar 088-0001388 om de zelftest aan te vragen. Met de zelftest neem je gemakkelijk thuis met een speciaal wattenstaafje vaginaal materiaal af. Dit stuur je dan naar het laboratorium in de enveloppe die je ook thuisgestuurd krijgt. Binnen 4 weken krijg je dan de uitslag. De zelftest test alleen of er HPV bij jou aanwezig is. Als er HPV wordt gevonden dan moet je een uitstrijkje laten maken bij je huisarts. Alleen met het uitstrijkje kun je onderzoeken of er afwijkende cellen zijn. De kans op afwijkende cellen zonder dat je HPV hebt is nihil.

Als je geen HPV hebt krijg je weer een uitnodiging als je 35, 40, 50 en 60 wordt. 

Als je wél HPV hebt krijg je elke 5 jaar een uitnodiging tot je 60 wordt.

HPV is een virus dat je krijgt via seks. 90% Van alle mensen krijgt een keer een HPV infectie. 80% Van alle HPV infecties worden door het lichaam zelf opgeruimd. Hoe langer HPV aanwezig en actief is, hoe meer kans dat er schade aan de cellen ontstaat. Die cellen kunnen jaren later veranderen in kankercellen, zo kun je van HPV kanker krijgen. Dit gaat heel langzaam, meestal duurt het ongeveer 10 tot 15 jaar voordat er kankercellen ontstaan. 1% van alle mensen die een blijvende HPV infectie hebben, krijgt na 10 tot 15 jaar kanker. HPV kan ook kanker in vagina, vulvalippen, anus mond of keel veroorzaken. Bij mannen kan HPV kanker aan de penis veroorzaken. 

Een HPV infectie geeft bijna nooit klachten. 

Heb je bloedverlies tussen de menstruaties, of vaginaal bloedverlies na penetratieseks dan is dit een reden om een uitstrijkje te laten maken door de huisarts ongeacht je leeftijd. Je hoeft dan niet te wachten op de oproep van het bevolkingsonderzoek.

Het uitstrijkje: Neem de uitnodigingsbrief mee naar de afspraak. De twee stickers op de brief zijn nodig voor het onderzoek. De afspraak duurt ongeveer 10 minuten. Meestal doet de doktersassistente het onderzoek. Ze zal je nog enkele vragen stellen. 

• Heeft u nog vragen of twijfels over het bevolkingsonderzoek?
• Heeft u gezondheidsklachten?
• Wanneer bent u voor het laatst ongesteld geweest?
• Gebruikt u anticonceptie? Welke?
• Gebruikt u hormonen? Waarom?
• Weet u wat het onderzoek inhoudt?
• Heeft u al eerder een uitstrijkje gehad? Hoe heeft u dat ervaren?

Vervolgens kleed je je van onderen uit, de bovenkleding mag je aanhouden. Je gaat dan op de onderzoeksbank liggen. Soms zijn er steunen om je benen in te leggen. Zijn deze er niet? Dan buig je je knieën en spreid je je benen. De assistente vertelt wat ze gaat doen. Ze gaat je onderzoeken met de eendenbek, ook wel speculum of spreider genoemd. Vervolgens raakt ze je aan, spreid de vulvalippen en doet het speculum voorzichtig in je vagina en opent die vervolgens. Dit kan een ongemakkelijk en soms pijnlijk gevoel geven.  Als ze de baarmoedermond ziet zal ze met een borsteltje bij de baarmoedermond wat cellen weghalen. Dan is het onderzoek klaar en haalt ze de eendenbek uit de vagina en zorgt dat de afgenomen cellen in het potje naar het laboratorium gaat voor verder onderzoek. 

Binnen 4 weken krijg je de uitslag per post. Afhankelijk van de uitslag kan het zijn dat de huisarts je belt met het resultaat. 

Er is geen HPV gevonden. 

Dit betekent dat je een laag risico hebt op baarmoederhalskanker. Er is geen verder onderzoek nodig. 

• Bent je 30, 35, 45 of 55 jaar als je deze uitslag hebt gekregen? Dan ontvang je over 5 jaar een nieuwe uitnodiging. 
•  Bent je 40 of 50 jaar als je deze uitslag hebt gekregen? Dan ontvang je over 10 jaar weer een uitnodiging. 
• Bent u 60 jaar als u deze uitslag heeft gekregen? Dan ontvangt u geen nieuwe uitnodiging meer voor dit bevolkingsonderzoek.

Er is HPV  gevonden maar er zijn géén of lichte afwijkende cellen gevonden (PAP 1 of 2). 

HPV kan de cellen in uw baarmoederhals veranderen. Een nieuw uitstrijkje over 12 maanden is daarom belangrijk. Dan kunnen de cellen opnieuw gecontroleerd worden.

Er is HPV gevonden en er zijn afwijkende cellen gevonden (PAP 3a1, PAP 3a2, PAP 3b, PAP 4 of PAP 5)

Je hebt daardoor een grotere kans op het krijgen van baarmoederhalskanker. Afwijkende cellen kunnen een voorstadium van baarmoederhalskanker zijn. Een voorstadium is nog geen baarmoederhalskanker en is meestal goed te behandelen. Door het voorstadium te behandelen is baarmoederhalskanker te voorkomen.

Verder onderzoek door een gynaecoloog is nodig. De gynaecoloog kijkt hoe ernstig de afwijkingen zijn in de baarmoederhals. Zo kan ze zien of een behandeling nodig is en welke behandeling nodig is.

Een enkele keer heeft iemand met deze uitslag baarmoederhalskanker. Door er vroeg bij te zijn kan baarmoederhalskanker vaak beter worden behandeld. En zijn de gevolgen meestal minder ernstig.

De huisarts kan je meer vertellen over de uitslag. Ook kun je contact opnemen met de huisarts als je ongerust bent over deze uitslag. De huisarts maakt een verwijsbrief voor de gynaecoloog. In deze brief staat voor de gynaecoloog belangrijke informatie uit je patiëntendossier. 

De uitslag is niet goed te beoordelen

Dat komt bijvoorbeeld doordat er te weinig cellen waren of doordat er te veel bloed in het uitstrijkje zat. Er is daarom een nieuw uitstrijkje nodig. Je krijgt het advies om over 6 weken opnieuw een uitstrijkje te laten maken. Ook dit uitstrijkje is gratis. Je maakt daarvoor zelf een afspraak bij de huisarts en neemt dan de uitslagbrief met de stickers mee.

De huisarts verwijst je naar het ziekenhuis voor aanvullend onderzoek. Dit extra onderzoek heet een colposcopie. Bij dit onderzoek onderzoekt de gynaecoloog de baarmoedermond met een colposcoop. Dit is een soort microscoop. Het onderzoek doet geen pijn, wel kan het inbrengen van de eendenbek in de vagina een vervelend gevoel geven of pijn geven. Dit verschilt per persoon. 

Tijdens het onderzoek brengt de gynaecoloog 2 verschillende vloeistoffen tegen de baarmoedermond aan. Deze vloeistoffen zorgen ervoor dat de veranderde cellen beter te zien zijn. Ook kan de gynaecoloog zo een inschatting maken in welke mate de cellen afwijkend zijn. Dit zal de dokter je direct vertellen. 

Tijdens het onderzoek zal de dokter je vertellen wat er te zien is: 

Er zijn geen, of weinig veranderde cellen te zien.

Het onderzoek is klaar. Over 12 maanden mag je dan een nieuw uitstrijkje laten maken bij de huisarts ter controle. Deze tijd heeft het lichaam nodig om het HPV virus op te ruimen en de veranderde cellen op te ruimen.

Er zijn wel veranderde cellen te zien.

De dokter kan dan 2 dingen doen:

• Één of meerdere biopten nemen om verder te onderzoeken hoeveel lagen van de baarmoedermond afwijkend zijn. Dit geeft een ander soort uitslag. De uitslag die je dan krijgt is CIN 1, CIN 2 of CIN 3.
  • • Het afnemen van een biopt gebeurt met een speciale tang en doet meestal geen pijn, de biopten zijn een paar millimeter groot. Meestal is verdoving niet nodig. Mocht dit wel nodig zijn, kan de dokter dat direct doen. 
    • De kleine wondjes die gemaakt worden worden aangestipt met zilvernitraat om te zorgen dat de wondjes niet meer bloeden. Het kan wel zijn dat je nog een paar dagen bloed uit de vagina verliest. 
• Soms kan de dokter direct de diagnose en de behandeling tegelijk doen. Dit zal de dokter met je bespreken. Er wordt dan een reepje weefsel van de buitenkant van de baarmoeder weggehaald met een heet elektrisch lusje.  Voor meer informatie zie: thuisarts informatie behandelingen met metalen lusje 

De uitslag van de biopten krijg je ongeveer na een week. De dokter zal dan de vervolgstappen met je bespreken.

De weggehaalde stukjes baarmoederhals worden in het laboratorium onderzocht.

De uitslag van het onderzoek is meestal CIN1, CIN2 of CIN3, en soms kanker. CIN is een afkorting van Cervicale Intra-epitheliale Neoplasie. Dit betekent: nieuwe of veranderde cellen in het slijmvlies van de baarmoederhals.

De uitslag kan zijn:

• Geen veranderingen aan de cellen van de baarmoederhals.
  • De volgende controles gaan dan via uw behandelaar of uw huisarts. Of via het onderzoek naar baarmoederhalskanker. Hierbij kunt u kiezen voor een uitstrijkje bij de huisarts of een zelftest doen.
• CIN1: weinig veranderingen aan de cellen van de baarmoederhals.
  • Hierbij is meestal geen behandeling nodig.
  • De veranderde cellen verdwijnen meestal vanzelf.
• CIN2: de cellen van de baarmoederhals zijn meer veranderd.
  • Hierbij is vaker behandeling nodig, maar niet altijd.
  • De veranderde cellen kunnen vanzelf verdwijnen.
• CIN3: de cellen van de baarmoederhals zijn heel erg veranderd. Zonder behandeling kan dit baarmoederhalskanker worden.
  • Hierbij is altijd behandeling nodig.
  • De kans dat de veranderde cellen vanzelf verdwijnen is erg klein.

• Ben je de uitnodigingsbrief kwijt of is deze beschadigd?  Via https://mijn.bevolkingsonderzoeknederland.nl/login kun je een nieuwe uitnodigingsbrief aanvragen. Om in te loggen heb je een DigiD nodig. Je kunt ook mailen naar informatie@bevolkingsonderzoeknederland.nl of bellen naar 088-001388
• Bijna altijd maakt een vrouwelijke doktersassistent het uitstrijkje. Kan dit niet in je eigen praktijk of wil je liever niet in je eigen praktijk een uitstrijkje laten maken. Dan mag je een andere huisartsenpraktijk bellen voor een afspraak.
• Ga voor het maken van het uitstrijkje naar de WC. Een volle blaas of darm kan een vervelend gevoel geven. 
• Zie je op tegen het maken van het uitstrijkje? Je bent niet de enige, vertel dit aan de doktersassistente zodat ze er rekening mee kan houden. Bespreek ook hoe je kan aangeven als je wilt dat het onderzoek stopt wanneer het (te) vervelend of pijnlijk is.

Films

• gebruiksaanwijzing zelfafnameset
• Informatie films van het RIVM

Podcasts

• HPV en jouw uitstrijkje
  • Deze podcast is gemaakt door patiëntenorganisaties Olijf en Bekkenbodem4all. Iedere aflevering spreekt tafelhost Ravi Vermeulen, gynaecoloog in opleiding, samen met Kim Pot, een ervaringsdeskundige, met een specialist over het Humaan Papillomavirus en jouw (eerste) uitstrijkje. Er worden fabels en feiten besproken en we gaan dieper in op angst, schaamte en taboes rondom een afwijkend uitstrijkje.

Hulp bij kiezen

• Twijfel je tussen een zelftest of een uitstrijkje via de huisarts? Vul dan de keuzehulp in.
• Hulp bij kiezen tussen uitstrijkje en zelfafnameset

Patiëntenvereniging

• Home | Olijf
• Stichting Bekkenbodem4All – Bekkenbodem Patiëntenorganisatie

Andere handige websites

• Bevolkingsonderzoek Nederland
• RIVM informatie over het uitstrijkje en baarmoederhalskanker

• https://www.bevolkingsonderzoeknederland.nl/baarmoederhalskanker/
• www.hpvkankervrij.nl
• http://www.rivm.nl/bevolkingsonderzoek-baarmoederhalskanker/
• Richtlijn Cervicale intra-epitheliale neoplasie (CIN), AIS en VAIN. Deze filmpjes zijn gemaakt in samenwerking met patiëntenorganisaties Bekkenbodem4all en Olijf. De film is gebaseerd op de voorlichtingsvideo ‘colposcopie/Catharina Ziekenhuis’, die met subsidie van VGZ UA is ontwikkeld