Pijnstilling tijdens de bevalling: ruggenprik (epiduraal)

Bij een ruggenprik spuit de anesthesioloog via een dun slangetje verdovingsvloeistof in de ruimte tussen de ruggenwervels. Dit slangetje heet een katheter. De ruimte tussen de ruggenwervels wordt de epidurale ruimte genoemd. In deze ruimte lopen zenuwen die pijnprikkels van de baarmoeder en de bekkenbodem geleiden. Als deze zenuwen worden uitgeschakeld, voel je de pijn van de weeën niet meer.

Behalve pijnzenuwen lopen hier ook zenuwen die de spieren in het onderlichaam aansturen. Na een ruggenprik kan daardoor ook de spierkracht in de benen tijdelijk afnemen. Je voelt minder aan de onderkant van de rug, de billen en de benen.

Je kunt dag en nacht en ook in het weekend een ruggenprik krijgen in het ziekenhuis. Soms moet je wachten, bijvoorbeeld als de anesthesioloog nog met een acute operatie bezig is. Als je een ruggenprik krijgt, wordt er eerst gekeken hoe het met de baby gaat door een CTG. Als het goed gaat met de baby, krijg je via een infuus extra vocht en je krijgt een blaaskatheter. Extra vocht is nodig vanwege de kans op plotse bloeddrukdaling na het plaatsen van de ruggenprik. De blaaskatheter is nodig omdat de medicatie ervoor zorgt dat je minder of geen aandrang voelt om te plassen.

Als je een ruggenprik krijgt, moet je voorovergebogen gaan zitten. Je maakt je rug zo bol mogelijk. Hierdoor kan de anesthesist beter met de naald in de ruimte komen tussen de wervels. De anesthesist maakt je huid schoon en geeft je eerst een prik met verdoving voor de huid.
Dan zoekt de anesthesist de juiste plek op met een naald. Vaak lukt het prikken in één keer, soms is het nodig om meerdere keren te prikken. De anesthesist brengt langs de naald een slangetje in. Dit heet een katheter. De verdovingsvloeistoffen worden via de katheter ingespoten.

Als je een de ruggenprik hebt gehad, wordt de katheter aangesloten op een pompje. Dit pompje zorgt ervoor dat er continu een kleine hoeveelheid medicijnen wordt afgegeven. Gemiddeld duurt het 5 tot 15 minuten voordat je het effect echt merkt.

Na de ruggenprik wordt regelmatig je bloeddruk gecontroleerd. Ook wordt de hartslag van de baby gecontroleerd met een CTG. Soms kan je een acute bloeddrukdaling krijgen na de plaatsing van de ruggenprik. De baby krijgt reageert soms op die lage bloeddruk: de hartslag vertraagt. Dan wordt meer vocht via het infuus gegeven en zo nodig een medicijn om je bloeddruk te laten stijgen naar normale waarden.

Tijdens de ontsluitingsfase heb je geen of bijna geen pijn meer. Soms komt de pijn na een aantal uren toch weer een beetje terug. Wanneer je weer pijn krijgt kan de arts of verpleegkundige extra pijnstilling geven via de ruggenprik.

In sommige gevallen kom je niet in aanmerking voor een ruggenprik. Je mag geen ruggenprik bij

• een verhoogd risico op complicaties (bijvoorbeeld lage bloedplaatjes)
• infecties
• bepaalde neurologische aandoeningen
• afwijkingen aan de wervelkolom

Bij twijfel of je in aanmerking komt voor een ruggenprik, kun je altijd met je eigen verloskundige overleggen. Ook is het mogelijk om voor de bevalling met de anesthesist of gynaecoloog te overleggen over de meest geschikte pijnstilling.

• Het is de meest effectieve vorm van pijnbestrijding tijdens de bevalling.
• Het is geschikt voor een lange periode pijnstilling.
• Het is geschikt om direct mee te beginnen bij een inleiding.

• Er is bewakingsapparatuur en hulpmiddelen nodig: infuus, zuurstofmeting, bloeddrukmeting, blaaskatheter, CTG voor de baby.
• Het kost tijd voordat de ruggenprik goed werkt. De ruggenprik is dus niet geschikt wanneer de bevalling niet lang meer duurt.
• Je hebt meer kans op koorts (3 tot 4 keer hoger dan bij een bevalling zonder ruggenprik).
• Als je koorts krijgt, krijg je vaak een antibioticum.
• Als je koorts krijgt, krijgt vaak ook de baby na de geboorte antibioticum en wordt de baby minimaal 24 uur gecontroleerd door de kinderarts. Jullie moeten in het ziekenhuis blijven.
• Je hebt kans op bloeddrukdaling na plaatsing van de katheter waardoor je je duizelig en onwel kunt voelen.
• Als je last hebt van bloeddrukdaling kan ook de baby reageren waardoor je meer vocht en/of medicatie nodig hebt.
• Je hebt kans op tijdelijke jeuk als reactie op de morfine.
• Je hebt kans op rillen zonder het koud te hebben als reactie op de medicatie.
• De fase van het persen (de uitdrijving) duurt gemiddeld 15 minuten langer met een epiduraal.
• De kans op een bevalling met een vacuümpomp is groter (2 keer hoger dan bij een bevalling zonder ruggenprik). De kans op een keizersnede is niet groter bij een epiduraal.

Als je alsnog een keizersnede nodig hebt, dan krijg je meer pijnstilling door de epidurale katheter of door het zetten van een diepere ruggenprik (de spinaal). Als dit onvoldoende pijnstilling geeft, dan heb je narcose nodig en ga je slapen tijdens de keizersnede. Dit komt maar weinig voor.
Als de anesthesioloog per ongeluk iets te diep prikt, dan kun je de volgende dag last krijgen van erge hoofdpijn. Dit is een vervelende maar onschuldige complicatie. Het komt bij 1% van de vrouwen voor.

Verder zijn er ernstige, maar zeldzaam voorkomende complicaties die (veel) minder vaak dan 1 op 1000 vrouwen voorkomen, zoals hersenvliesontsteking, abces (een met pus gevulde zwelling) en bloeding in de wervelkolom op de plek waar je geprikt bent.

Deze tekst is gemaakt door de Commissie Patiëntencommunicatie van de NVOG.

Deze tekst voldoet aan de richtlijn Medicamenteuze pijnbehandeling.

Publicatiejaar: 2017