Myoom (vleesboom)

We noemen een myoom ook wel vleesboom. Het is een goedaardige balletje van spiercellen in de spierlaag van de baarmoeder. Een myoom kan aan de buitenzijde van de baarmoeder zitten, in de baarmoederwand zelf of in de baarmoederholte. Hoe een myoom ontstaat, weten we niet. Een myoom kan een paar millimeter groot zijn, maar ook ruim 10 centimeter.

Een myoom komt voor bij ongeveer 20 tot 30 procent van de vrouwen. Het ontstaat onder invloed van de vrouwelijke hormonen. Daarom ontstaat een myoom nooit vóór de eerste menstruatie. Na de overgang worden ze meestal kleiner.

Een myoom ontstaat vaker bij vrouwen die (nog) geen kinderen hebben en bij vrouwen van Afrikaanse afkomst. Een myoom geeft meestal geen problemen bij zwanger worden of tijdens een zwangerschap.

Tijdens de zwangerschap kan een myoom soms groeien door hormoonveranderingen. Na de zwangerschap worden ze weer kleiner. Een myoom kan ook groter worden bij sommige hormoonbehandelingen, zoals behandelingen voor overgangsklachten.

Een myoom geeft meestal geen of weinig klachten en wordt vaak bij toeval gevonden. Klachten die het meest voorkomen, zijn

• ruim bloedverlies bij de menstruaties
• menstruatiepijn

De menstruaties blijven meestal regelmatig. De grootte en vooral de plaats van de myoom in de baarmoeder bepalen of er klachten ontstaan. Je kunt bloedarmoede krijgen bij ruim bloedverlies met eventueel stolsels. Hierdoor kun je je moe of kortademig voelen.

Klachten van een myoom die minder vaak voorkomen, zijn

• een drukkend gevoel in de buik
• pijn laag in de rug
• klachten met plassen
• pijn en/of bloedverlies bij het vrijen

Heel soms ontstaat er te weinig bloedtoevoer naar een myoom. Dit geeft hevige buikpijn.

De kans dat myoom kwaadaardig is, is zeer klein. Dit komt voor bij 1 op 400-4000 vrouwen.

Heb jij mogelijk een myoom? De gynaecoloog doet dan een gynaecologisch onderzoek bij jou.

Gynaecologisch onderzoek

De gynaecoloog bekijkt met behulp van een spreider (speculum) de baarmoedermond. Ook voelt de gynaecoloog de baarmoeder en de eierstokken. Dit doet hij/zij door een of twee vingers in de vagina te brengen en met de andere hand op de buik te voelen. Dit noemen we een vaginaal toucher.

Inwendige echo

Met een inwendige echo beoordeelt de gynaecoloog de plaats en de grootte van de myoom. De gynaecoloog brengt een dunne echokop in de vagina en bekijkt de baarmoeder en de eierstokken.

Soms kan de gynaecoloog de myoom met de inwendige echo niet goed beoordelen. Verder onderzoek kan dan nodig zijn. Er zijn verschillende mogelijkheden voor aanvullend onderzoek.

Contrastecho

Als de gynaecoloog denkt dat de myoom uitpuilt in de baarmoederholte, dan kan hij/zij een contrastecho doen. Bij een contrastecho plaatst de gynaecoloog een spreider om zo een dun slangetje in de baarmoeder te brengen. Hierna spuit de gynaecoloog een klein beetje water of gel in de baarmoeder en maakt opnieuw een inwendige echo. Zo kan de gynaecoloog de baarmoederholte en de myoom beter zien. Dit onderzoek geeft vaak wat buikkrampen.

Hysteroscopie

Hysteroscopie betekent letterlijk: in de baarmoeder kijken. De gynaecoloog brengt een dunne buis met een camera in de vagina in en schuift hem door in de baarmoeder. Dit kan pijnlijk zijn, omdat de baarmoeder hierop reageert. Via deze buis brengt de gynaecoloog water in de baarmoeder waardoor deze een beetje uitzet. Nu kan de gynaecoloog de binnenkant van de baarmoeder bekijken. Je kunt meekijken. De gynaecoloog kan zien of er een myoom in de baarmoeder zit of uitpuilt in de baarmoederholte. Een myoom die in de holte uitpuilt, kan de gynaecoloog meestal tijdens hetzelfde onderzoek verwijderen.

MRI-scan

MRI staat voor Magnetic Resonance Imaging. Een MRI maakt met magneetvelden en radiogolven afbeeldingen van je lichaam. Er komen geen röntgenstralen aan te pas. Een MRI is niet schadelijk en doet geen pijn.

De gynaecoloog laat een MRI-scan maken als hij/zij met een inwendige echo niet voldoende de grootte en de ligging van de vleesboom kan beoordelen. Ook kan de gynaecoloog een MRI-scan laten maken als hij/zij twijfelt of het een vleesboom is of een andere afdeling van de spierlaag van de baarmoeder (bijvoorbeeld adenomyose). Met een MRI-scan kan de gynaecoloog ook zien of embolisatie mogelijk is. Embolisatie is een behandeling die de bloedtoevoer naar de vleesboom vermindert. Hierdoor kan de myoom kleiner worden. Meer informatie over deze behandeling vind je onder het kopje ‘Welke operaties zijn er?’

Bloedonderzoek

Heb je veel bloedverlies of ben je erg moe? Dan kan de gynaecoloog het ijzergehalte van je bloed (Hb of hemoglobine) controleren. Misschien heb je bloedarmoede en heb je ijzertabletten nodig.

Heb je geen klachten? Dan hoeft er niets aan de myoom te worden gedaan. Verdere controle is niet nodig.

Heb je wel klachten? Dan kies je samen met de gynaecoloog een behandeling. De behandeling is afhankelijk van

• de soort klachten (gaat het om bloedverlies of over klachten om de grootte van de myoomen)
• het aantal myomen
• de plaats en de grootte van de myoom
• je leeftijd
• je eventuele wens om zwanger te worden

Er zijn verschillende behandelingen

• medicijnen
• embolisatie
• operatie met behoud van de baarmoeder
• operatie waarbij de baarmoeder wordt verwijderd

Welke behandeling je samen met de gynaecoloog kiest, hangt af van het doel. De behandeling kan bedoeld zijn om de klachten te verminderen, de groei van de vleesboom tegen te gaan of de myoom te verwijderen.

Er zijn medicijnen met en zonder hormonen. Medicijnen proberen de hoeveelheid bloedverlies en/of de menstruatiepijn te verminderen. De myoom blijft bestaan, soms worden ze iets kleiner. Het effect van de medicijnen is afhankelijk van de hoeveelheid, grootte en ligging van de vleesboom. Als je stopt met de medicijnen, komen de klachten meestal terug.

Medicijnen zonder hormonen

NSAID’s (Niet-Steroïde Anti-Inflammatoire Drugs)

Voorbeelden van deze medicijnen zijn Diclofenac, Ibuprofen en Naproxen. Deze medicijnen helpen vaak goed bij menstruatiepijn en bij de hoeveelheid bloedverlies bij de menstruatie. Je neemt deze medicijnen als de menstruatie begint. Je gebruikt ze zolang je ze nodig hebt. Ze geven zelden bijwerkingen.

Tranexaminezuur (Cyclokapron®)

Dit medicijn zorgt ervoor dat het bloed sneller stolt. Het bloedverlies neemt gemiddeld met de helft af. Ook dit middel hoef je alleen tijdens de menstruatie te gebruiken. Bijwerkingen komen zelden voor. Je mag dit medicijn niet gebruiken als er bij jou een verhoogde kans op trombose bestaat.

Meestal zal de arts je adviseren om NSAID en tranexaminezuur samen te gebruiken.

Medicijnen met hormonen

De anticonceptiepil

De anticonceptiepil bevat een combinatie van de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron. De anticonceptiepil geeft vaak vermindering van bloedverlies. Bij de myoom neemt het bloedverlies met ongeveer een kwart af. Als je rookt of als er bij jou een verhoogde kans op trombose is, kan het minder verstandig zijn de anticonceptiepil te gebruiken. De bijwerkingen zijn zeer wisselend. Dit is vaak afhankelijk van de samenstelling en/of de dosering van de pil.

Progesteronpreparaten

Deze medicijnen zorgen ervoor dat het baarmoederslijmvlies niet opbouwt. De medicijnen kunnen zijn: tabletten, een staafje in de bovenarm (Implanon®) of een hormoonhoudend spiraaltje in de baarmoeder (Mirena®).

• tabletten: deze moet je elke dag innemen. Voorbeelden zijn Orgametril®, Provera of Primolut.
• Implanon®: dit is een staafje dat de gynaecoloog in de bovenarm onder de huid plaatst. Het kan drie jaar blijven zitten.
• Mirena® spiraal: dit is een mogelijkheid als de baarmoederholte een normale vorm heeft. Het kan vijf jaar blijven zitten.

Ongeveer een derde van de vrouwen heeft bij deze medicijnen geen bloedverlies meer en een derde heeft af en toe bloedverlies (doorbraakbloedingen). Bij de andere vrouwen geven deze medicijnen onvoldoende effect. Bijwerkingen die je kunt krijgen, zijn vocht vasthouden, hoofdpijn en stemmingswisselingen.

GnRH-analogen

Deze medicijnen zorgen ervoor dat de eierstokken tijdelijk geen hormonen maken. Je komt dan tijdelijk kunstmatig in de overgang en menstrueert niet meer. De myoom wordt ook vaak kleiner. Dit medicijn is een injectie van één of drie maanden. Als je stopt met de injecties, komen de menstruaties meestal weer terug.

De bijwerkingen die je kunt krijgen, lijken op overgangsklachten: opvliegers, nachtzweten en een droge vagina.

Door dit medicijn heb je een grotere kans op botontkalking (osteoporose). Daarom kun je dit middel meestal niet langer dan een half jaar gebruiken. Deze medicijnen zijn vaak een goede optie als het erop lijkt dat je snel in de overgang zult komen. Deze medicijnen krijg je soms als voorbereiding op een operatie. De myoom wordt kleiner en de operatie verloopt dan gemakkelijker.

Ulipristal (Esmya®)

Ulipristal is een tablet die u dagelijks gebruikt in kuren van 3 maanden. De klachten van myomen worden minder en de myomen worden kleiner. Er is niet bekend hoe goed dit medicijn is ten opzichte van de standaard behandelingen zoals baarmoederverwijdering, embolisatie of myoomverwijdering. Daar wordt in Nederland een studie voor gedaan: de MYOMEX studie. Voor meer informatie over deze studie: https://zorgevaluatienederland.nl/evaluations/myomex-2

De HIFUS behandeling

Hierbij worden de myomen gesmolten met een speciale echo. Uw baarmoeder blijft behouden, uw lichaam blijft ongeschonden, u wordt geopereerd zonder in uw lichaam te hoeven snijden. Tijdens de behandeling ligt u in een MRI-apparaat. Zo kan de arts precies zien waar de myomen zitten. Deze non-invasieve behandeling wordt onderzocht in het MYCHOICE-onderzoek. Meer informatie over deze behandeling vindt u hier: https://my-choice.eu/

Er zijn operaties waarbij je de baarmoeder houdt. Ook zijn er operaties waarbij de gynaecoloog de baarmoeder verwijdert.

Als je een operatie krijgt waarbij je de baarmoeder houdt, kan er na de behandeling een nieuwe myoom ontstaan. Soms is het niet mogelijk de baarmoeder te houden. Dit is vooral als je meerdere myomen hebt.

Er zijn verschillende behandelingen waarbij je de baarmoeder kunt houden:

Hysteroscopie

Met een hysteroscopische operatie kan de gynaecoloog de myoom in de baarmoeder of uitpuilend in de baarmoederholte verwijderen. De gynaecoloog brengt via de vagina een kijkbuis in de baarmoeder en voert via de kijkbuis de operatie uit. Bij deze operatie ben je onder narcose of heb je een ruggenprik.

Enucleatie

Als de myoom aan de buitenzijde van de baarmoeder of in de wand zit, kan de gynaecoloog de myoom uitpellen. Dit heet een myoomenucleatie. Enucleatie kan via een kijkoperatie (laparoscopie) als je kleine myomen of myoom boven op de baarmoeder hebt. Dit is niet altijd mogelijk, en dan gaat het via een buikoperatie.

Soms verlies je bij deze operatie veel bloed. Dan is een bloedtransfusie nodig.

Na myoomenucleatie kunnen verklevingen ontstaan waardoor je moeilijker zwanger kunt worden. Is de baarmoeder bij de enucleatie geopend? Dan adviseert de gynaecoloog bij een bevalling een keizersnede.

Embolisatie

De bloedvaten van de baarmoeder zorgen dat bloed in de myoom komt. Bij embolisatie vermindert de bloedtoevoer naar de myoom . Een radioloog verricht de embolisatie. Je krijgt een plaatselijke verdoving of een ruggenprik.

De radioloog brengt kleine bolletjes in enkele bloedvaten van de baarmoeder via een slangetje in de ader in de lies. Hierdoor wordt de myoom kleiner. De eerste dagen na de embolisatie heb je pijnstillers nodig. Embolisatie is vooral gericht op het verminderen van bloedverlies.

De gynaecoloog adviseert deze ingreep alleen als je zeker weet dat je niet meer zwanger wilt worden.

Verwijdering van de baarmoeder

Soms besluit je met je gynaecoloog om de baarmoeder te laten verwijderen. Het bloedverlies verdwijnt hiermee. Het effect op buik- of rugklachten is minder goed te voorspellen. De gynaecoloog kan de baarmoeder soms via de vagina verwijderen. Bij myomen gebeurt dit meestal via de buik. Dit kan met een buikoperatie of eventueel met een kijkoperatie (laparoscopie). Om samen met je gynaecoloog tot een weloverwogen besluit te komen om de baarmoeder te laten verwijderen, kun je gebruik maken van de keuzehulp Weghalen van de baarmoeder.

Bekijk ook de keuzehulp myomen. Deze keuzehulp is ontwikkeld in samenwerking met PatientPlus. Keuzehulpen zijn bedoeld om jou en je gynaecoloog te helpen bij het maken van een keuze voor een behandeling die het beste bij jou past. Met een keuzehulp kun je je voorbereiden op je gesprek met je gynaecoloog.

Een myoom kan vervelende klachten geven, maar is vrijwel nooit gevaarlijk. Meestal heb je voldoende tijd om over de verschillende behandelingen na te denken en een besluit te nemen. De gynaecoloog kan je hierbij adviseren.

Als je nog vragen hebt, kun je die aan je behandelend arts stellen of contact opnemen met de patiëntenvereniging Bekkenbodem4all.

Deze tekst is gemaakt door de Commissie Patiëntencommunicatie van de NVOG. Zij kregen hulp en goedkeuring van de patiëntenvereniging Bekkenbodem4all.

Publicatiejaar: 2018